........

شبهه : علومى که نزد امامان شیعه است با علومى که نزد غیر آن‏ها است تفاوتی ندارد و علم آنها هم مثل سایر دانشمندان بشری است.

پاسخ : فرقهاى زیادى بین علوم ائمه و علوم سایر انسان‏ها وجود دارد از جمله این‏که: 1- علوم دیگران اکتسابى است ولى علوم ائمه‏علیهم السلام لَدُنّى و الهى است؛ 2- علوم مردم محدود است ولى علوم ائمه‏علیهم السلام مطلق[1] و فراگیر است؛ 3- مردم از علوم غیبى برخوردار نیستند ولى ائمه به اذن الهى از علم غیب برخوردار هستند؛ 4- علوم مردم از طریق حواس ظاهرى است ولى علوم ائمه به طور عمده از راه الهام و افاضه به دست مى‏آید؛ 5- علوم ائمه حضورى است ولى علوم مردم غیر حضورى (حصولى)[2] است. گرچه ائمه از طریق حصولى هم کسب علم مى‏کنند ولى نقطه‏ى امتیاز همان حضورى بودن علم آن ها است. به جهت طولانى نشدن پاسخ، فقط قسم پنجم را توضیح مى‏دهیم: علم امام معصوم علم حضورى[3] و یا ارادى و اشائى[4] است، که از ناحیه‏ى پروردگار عطا شده و به طریق الهام، افاضه مى‏شود. و یا از رسول و پیغمبر دیگر به آن ها مى‏رسد و یا غیر از این، از راه هاى دیگرى استفاده مى‏نمایند (این نوع استفاده کردن از علوم) مخصوص امام است و سایر مردم از این موهبت الهى و عطیه‏ى خدایى محروم‏اند. پس در این جا مراد از علم، آن نیست که از امارات و حواس ظاهرى در اثر استدلال بدست مى‏آید؛ زیرا در این نوع از علوم همه‏ى مردم با امام‏علیه السلام شریک بوده و فرقى با امام ندارند. براى آن که تابع اسباب عادى و وسائل معمولى است و مخصوص یک نفر نیست بلکه تمام مردم و همه‏ى افراد مى‏توانند از اسباب عادى، علم به دست آورند. ولى علمى که مورد نظر ماست آن علمى است که پروردگار و علام الغیوب به هیچ کس نداده مگر به کسى که اراده نموده و از میان بندگانش برگزیده و انتخاب کرده و او را بر همه‏ى جماعت دنیا امتیاز داده است. هم چنان که قرآن کریم به حضورى بودن علم ائمه‏علیهم السلام اشاره مى‏کند: (لا یعلم تأویله الاّ الله و الراسخون فى العلم)[5] این مطلب از مسلمات میان سنى و شیعه است که پیغمبر گرامى و جانشینان او، راسخون در علم هستند و خداوند علم و دانش آن ها را با علم و دانش خود مقرون ساخته و عالم بودن ایشان را به تأویل قرآن مجید و کتاب آسمانى در عرض علم خود به تأویل، قرار داده است، هم چنان که علم خداوند حضورى است پس علم راسخون در علم (پیامبرصلى الله علیه وآله و ائمه‏ علیهم السلام) هم حضورى است. چنان که در اخبار و روایت هم به حضورى بودن علم ائمه‏علیهم السلام تأکید شده است. این اخبار و روایات چندین دسته هستند: 1- طایفه‏اى از احادیث تصریح کرده‏اند که ائمه‏علیهم السلام خزینه‏هاى علم پروردگارو موضع سرّ وحى و حجّت بالغه‏ى الهى هستند.[6] 2- دسته‏ى دیگرى از احادیث دلالت دارند که ائمه علیهم السلام ورثه‏ى علم پیامبر صلى الله علیه وآله و وارث جمیع پیامبران و رسولان و اولى العزم هستند.[7] از مجموع آیات و روایات استفاده مى‏شود که علوم پیامبر صلى الله علیه وآله و ائمه‏علیهم السلام علوم الهى است و چون به معدن خزاین الهى متصل و از علم غیبت بهرمندند، علم حضورى و مطلق مى‏باشد. به خلاف علوم عادى مردم که حصولى است و از طریق اسباب عادى و ظاهرى حاصل مى‏شود. [1] . حسین مظفر، علم الامام، به قلم آقاى محمد آصفى، ص 139. [2] . همان، ص 115. [3] . همان، ص 136. [4] . مراد از علم اشائى که بعضى از دانشمندان فرموده‏اند، شأنى و قوه است که از آن تعبیر آورده‏اند به این که (لو شاء ان یعلم لعلم) یعنى هرگاه بخواهند و اراده بکنند که به چیزى عالم بشوند آشنا شده و دانا به آن چیز مى‏باشند. [5] . سوره آل عمران، آیه‏ى 7. [6] . اصول کافى، ج 1، کتاب الحجه، باب ان الائمه ولاه امه الله و خزنه علمه. [7] . الکافى، ج 1، باب الائمه ورثوا النبى‏صلى الله علیه وآله.